هر ملتی در جهان دارای فرهنگی مختص به خود بوده که از نیاکان و پیشینیان آنها بر جای مانده است و میشود گفت فرهنگ هر ملت شناسنامه هویتی ان ملت است , فرهنگ را ادوارد تایلور چنین تعریف میکند:
«مجموعه پیچیده ای از دانشها , باورها , هنرها , قوانین , اخلاقیات , عادات و هر چه که فرد به عنوان عضوی از جامعه , از جامعه خویش فرا میگیرد »
هر منطقه از هر کشوری میتواند فرهنگی متفاوت با دیگر مناطق ان کشور داشته باشد و فرهنگ به وسیله آموزش به نسل بعدی منتقل میشود
ایل قشقایی , اتحادیه طوایف ترک زبان مهاجر به جنوب ایران (عمدتا استان فارس ) است که در زمان صفویه یکپارچه شده و بنام ایلخان خود و بر مبنای نام زادگاه خود شهر کش یا شهر سبز کنونی در حوالی رود قشقه دریا در ترکستان سابق , بنام قشقایی نامگذاری گردید و به سرعت به بزرگترین واحد ایلی _ سیاسی کشور مبدل شد که نقشی اساسی در معادلات سیاسی کلان کشور ایفا میکرد
فضاهای کوچ و اتراق قشقایی همراه با کنش های فرهنگی ویژه عشایری مشتمل بر نوع پوشش , مناسبت اجتماعی , نحوه کوچ , مسیرهای ایل رو و ... جاذبه های متنوعی را پدید می آورند که در نوع خود برای ایرانگردان و جهانگردان جالب توجه است , عمده ترین زیست بومها را ایل راههای عشایری منطقه تشکیل میدهند
قشقایی نیز به مانند سایر اقوام ایران دارای فرهنگی غنی است که شامل موسیقی , ادبیات فولک ایلی , جشنها , سوگها و مناسبت اجتماعی , صنایع دستی , رقص های خاص قشقایی و سایر موارد فرهنگی منسوب به خود است
موسیقی ایل قشقایی با نام عاشیق ها , چنگیها و ساربانها در آمیخته و در این میان موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخوردار است , موسیقی عاشیقی کهن و گسترده است و با شعر فولک درآمیخته است.
عاشیقها برای رویدادهای غمناک و شاد نوایی در سینه دارند. در هنر عاشیقی , حماسه جایگاه ارزنده ای دارد و در شعر ان عرفان مقامی شایسته .
از خلال روایات قومی میتوان دریافت که عاشیق های قشقایی در اصل از مناطقی همانند قفقاز و شیروان به فارس مهاجرت کرده اند و وجوه اشتراکات قابل توجهی بین عاشیق های قشقایی و آذربایجانی به ویژه در در زمینه بیان شجاعت و مردانگی افسانه وار کور اوغلو وجود دارد , از آهنگهای قدیمی و امروزی عاشیق های قشقایی میتوان از سحر آوازی , جنگ نامه , معصوم , صمصام , کور اوغلو , غریب و صنم , نگار و محمود , باش خسرو , هلیله خسرو , گرایلی , باش گرایلی و غیره نام برد
روزگاری نه چندان دور و در دوره اوج و اقتدار ایل قشقایی , همین وجوهات فرهنگی تنوع و زیبایی و شکوه خاصی به منطقه میبخشید و از علل جذب گردشگران داخلی و خارجی بود , عظمت و شکوه سیاه چادرهای مزین به دست بافته های بی نظیر زنان قشقایی که سر آمد بافندگان ایران بودند , کوچ هماهنگ و زیبای قشقایی ها موسیقی مقامی و زنده ان , شعر و ادبیات فولکلور و حماسی ان , مناسبت و مراسم خاص آنان , همه و همه چهره ای از یک فرهنگ غنی و پویا در جنوب به تصویر میکشید , اما سالهاست که که دیگر اثری از ان کارناوال فرهنگی غنی قشقایی نیست و دیگر سویی برای چشم نوازی ندارد
تغییر سبک زندگی اجتماعی قشقایی ها به دلائل مختلف اجتماعی و سیاسی , بسته شدن ایل راهها , خشک سالی های مداوم و غیره , از علل یکجانشین شدن بخش عظیمی از جامعه کوچرو و ایلی قشقایی بود و همین امر به خودی خود سبب از میان رفتن بخشی از ان نمودهای فرهنگی قشقایی گردید که البته این امر به دلیل تغییر ساختار سبک زندگی اجتماعی انسانها و نیاز قشقایی به تطابق با ان غیر قابل اجتناب بود
اما آنچه که جای بسی نگرانی و تامل دارد , تداوم این فنای فرهنگی پس از یکجانشینی است
قسمت اعظم قشقایی ها عمدتا در شهرهای استان فارس از جمله , شیراز ,فیروزآباد , آباده , کازرون , گچساران , قائمیه , اقلید و ... سکنی گزیده اند اما متاسفانه تاکنون هیچ اقدامی از جانب هیچ یک از دولتها در جهت حمایت از برنامه های فرهنگی این جامعه میلیونی و حفظ و گسترش ان صورت نگرفته است , کما اینکه در مواردی متعدد حتی سنگ اندازی هم در مسیر فعالیتهای منفردانه فعالین فرهنگی قشقایی انجام گرفته است
سالهای سال است که فعالین فرهنگی هنری قشقایی مصرانه در تلاش برای اخذ مجوز احداث یک فرهنگسرا برای قشقایی هستند تا برنامه فرهنگی هنری قشقایی را سامان ببخشند اما تاکنون هیچ کدام از دولتها توجهی به این امر نداشته اند
در بخش ادارات دولتی ناظر بر موارد فرهنگی استانها از جمله اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی , متاسفانه کارشناسان ان ادارات فاقد شناخت کافی از شعر و ادبیات و موسیقی و جنبه های فرهنگی قشقایی هستند و قادر بر کنترل و نظارت عام بر ان نیستند و به همین دلیل نظارت یک نهاد خاص را می طلبد .
فقدان یک مرکز فرهنگی هنری مستقل برای قشقایی , لطمات جبران نا پذیری را به شاخه های فرهنگی قشقایی و به ویژه در حوزه شعر و ادبیات و موسیقی وارد کرده است , عدم مطالعه و شناخت کافی از شعر و موسیقی فولکلور قشقایی , سبب یک حرکت انحرافی در این زمینه در بین جوانان علاقمند گردیده است
به دلیل عدم وجود یک مرکز فرهنگی هنری خاص , هیچ نوع نظارت و کارشناسی در بخش عمومی بر روی محصولات فرهنگی تولیدی صورت نمیگیرد , از سوی دیگر در بخش دولتی نیز کوچکترین نظارتی از سمت ادارات و نهادهای مسول بر نحوه پخش و عرضه این محصولات وجود ندارد و همین عدم نظارت دولتی سبب فرصت طلبی عده ای سودجو در جهت منافع شخصی گردیده تا شعر و موسیقی قشقایی را بازیچه امیال خود قرار دهند و به سمت نابودی سوق دهند
تمامی محصولات فرهنگی انشعاب یافته از کانال این مراکز سودجو غیر قانونی , فاقد کیفیت سمعی بصری مطلوب و به دور از اصالت و غنای فرهنگی قشقایی بوده و متاسفانه با نام و تیزر قشقایی به جامعه عرضه میشود که سبب خدشه دار نمودن چهره فرهنگی قشقایی نزد هموطنان و همینطور ایجاد یک تصویر انحرافی از آنچه که فرهنگ و هنر قشقایی خوانده میشود , در اذهان مخاطبین جامعه شده است
از این رو سالهاست که فعالین فرهنگی قشقایی اهمیت موضوع را عمیقا درک نموده و همواره به دنبال راهکارهای قانونی برای تاسیس یک کانون فرهنگی هنری که قدرت عملی قانونی و اجرایی داشته باشد بوده اند که متاسفانه در بیشتر موارد با برخورد قهرآمیز نهادهای دولتی مواجه بوده اند
تلاش برای تاسیس این کانون با اهداف : ۱-مطالعه بر روی تمامی بخش های فرهنگی قشقایی , ٢ : برپایی کلاسهای آموزشی در زمینه های فرهنگی هنری و انتقال صحیح ان به نسل های بعد ٣: نظارت بر روی تولید و عرضه تمامی محصولات فرهنگی قشقایی ٤ : تولید محصولات فرهنگی هنری منطبق با فرهنگ قشقایی و اهداف دیگه , از اهم مطالبات فرهنگی فعالین قشقایی و در اولویت این خواست ها میباشد و بدیهیست که در صورت تداوم بی توجهی دولت به این امر مهم آخرین مجراهای تنفسی فرهنگ و هنر منزوی قشقایی مسدود خواهد شد
روشن است که فرهنگ فولکلور قشقایی یکی از بارزترین جاذبه های فرهنگی اقوام ایران است و اضمحلال و نابودی ان یک فاجعه ملی و در ابعادی وسیع تر بین المللی خواهد بود
از اینرو جامعه فرهنگی قشقایی خواستار توجه تک تک فعالین و دلسوزان فرهنگی کشور در این مورد بوده و از تمامی مجامع و نهادهای حقوق بشری داخلی و بین المللی و در راس ان یونسکو , تقاضای توجه ویژه و فوری و تلاش در جهت ممانعت از فنای کامل فرهنگ و هنر ایل قشقایی را دارد .
روح الله مرادی قشقایی , فعال فرهنگی و عضو شورای مرکزی کمیته مدافعین حقوق بشر ایل قشقایی
سوئیس - 10/11/2013
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر